We zitten in de kroeg. Tegenover mij zitten vier mannen van midden tot eind twintig, allen heteroseksueel, wit, en hoger opgeleid. Ze kennen elkaar via-via, en drinken samen een biertje. De opnameband loopt net drie minuten, als ik vraag hoe de mannen het flirten aanpakken.
Jesse: ‘Als ik ga flirten loopt ze heel had weg.’ Dirk vult aan: ‘En dan loopt hij haar achterna.’ De jongens lachen. Dirk doet er nog een schepje bovenop: ‘Dan duwt hij haar in een wc-hokje en gaat los.‘ ‘Het gaat wel zo, vaak’, erkent Jesse met een ironische blik. De sfeer is jolig. Een van de jongens kijkt me uitdagend aan terwijl een ander zegt: ‘Dit is pas d’r tweede biertje, hè jongens.’
Het gesprek is onderdeel van de interviews voor mijn masteronderzoek naar flirten en seksuele grensoverschrijding in het uitgaansleven van Amsterdam. Het is lastig om met een groep mannen te praten over dit onderwerp. Zeker als je een vrouw bent. De jongens nemen me niet al te serieus. Met haantjesgedrag en seksistische grappen wijzen ze me op mijn plek: als ik hen wil interviewen, moet ik er maar genoegen mee nemen.
Flirten in grijs gebied
De jonge mannen weten niet altijd waar de grens ligt tussen seksuele intimidatie en een flirt, maar zelf ervaren ze dit niet als probleem. Het aftasten waar die grens ligt is voor hen een onschuldig onderdeel van het flirten. Daarnaast beïnvloedt het mannelijkheidsideaal van de jager het flirtgedrag van deze mannen. Jagen op een vrouw levert status op in een mannengroep. Vooral als ‘de prooi’ een mooie dame is. Dit traditionele flirtgedrag gaat vaak ten koste van vrouwen; hun grenzen worden eerder overschreden als mannen het haantje spelen.
Uit onderzoek van Fileborn (2016) blijkt dat flirten en seksuele grensoverschrijding in het uitgaansleven ambigue en soms overlappende sociale processen zijn. Wat de ene persoon als seksueel intimiderend ervaart, ziet de ander als een mislukte flirtpoging.
Een paar mannen uit mijn onderzoek gaven aan moeite te hebben met het signaleren van de grens. Een van hen zei: ‘We willen het wel begrijpen, wanneer we in dat grijze gebied over grenzen gaan, maar we weten vaak niet eens wanneer het te ver is gegaan.’
Jongens distantiëren zich van hun eigen aandeel
Het stellen van grenzen in een interactie is een onderhandelingsproces, waarbij beide partijen zich moeten blijven afvragen: is deze handeling nog prettig voor de ander? Zeker tijdens het uitgaan, waar flirten is genormaliseerd en seksuele grensoverschrijding op de loer ligt.
De jonge mannen uit mijn onderzoek vonden het geen probleem dat ze niet precies wisten waar een meisje de grens legt tussen een flirt en seksuele grensoverschrijding. Zelfs niet als ze overduidelijke signalen kregen dat de grens was bereikt. Zo werd een jongen weggeduwd omdat een meisje niet wilde zoenen. Een ander vertelde me dat de eerste nee geen nee is, want het zou weleens om een hard-to-get spelletje kunnen gaan. Het is allemaal onderdeel van het flirtspel, beweren de jongens. Op die manier distantiëren ze zich van hun eigen aandeel in seksuele grensoverschrijding.
Traditioneel mannelijk flirtgedrag
Ook ontdekte ik dat traditionele normen en waarden rondom mannelijkheid een grote invloed hebben op hoe de respondenten met grenzen omgegaan. Assertiviteit, competitie, emotionele afstandelijkheid en seksuele objectivering van vrouwen (de vrouw zien als seksvoorwerp, in plaats van mens met een eigen wil) spelen een prominente rol bij het flirtgedrag van jonge mannen.
Groepsdruk onderling is hierbij belangrijk: wie de mooiste vrouw kan scoren heeft de meeste status binnen de groep. Zo zegt een respondent over vrouwen versieren: ‘Het was stoer. Het is een verovering. Als jij met een vrouw mee naar huis gaat, dan krijg je aanzien binnen de vriendengroep. Het gaat niet over de vrouw zelf, maar veel meer over wat jouw prestatie is: wat krijg jij voor elkaar bij die vrouw.’
Het risico van dit traditionele mannelijkheidsideaal is dat de grens van de vrouw eerder wordt overschreden. Door groepsdruk weegt het scoren van een vrouw zwaarder dan het respecteren van haar grenzen.
Gesprek met vrouw opent ogen
Een paar mannen uit mijn onderzoek brengen hun eigen gedrag wel in verband met de MeToo-discussie, en gaan bewuster om met het stellen van grenzen bij het flirten. Ze keuren het idee van de jager af en vinden het ook leuk als een vrouw op hen afstapt. Ze denken meer na over de consequenties van hun eigen gedrag voor vrouwen.
Gesprekken met een vriendin of een vrouwelijk familielid deed hun ogen openen. Een jongen zei: ‘Ik heb van vriendinnen gehoord dat ze weleens huilend thuiskwamen na het uitgaan, omdat ze het echt niet fijn vonden. Dat vind ik wel schokkend.’
Deze jongens proberen zich daarom voorzichtiger op te stellen in seksuele interacties. Maar desondanks corrigeren ze hun vrienden die agressief flirtgedrag vertonen niet. Mogelijk is dat omdat dit ten koste zou gaan van hun eigen status binnen de groep. De groepsdruk om te voldoen aan het mannelijkheidsideaal van de jager is hiermee nog niet verdwenen.
Om dit te veranderen is het goed om elkaar vaker aan te spreken op seksistisch en vrouwonvriendelijk gedrag, en vaker met vrouwen het gesprek aan te gaan over seksuele grenzen. Als jonge mannen zich bewuster worden van de impact van seksuele grensoverschrijding op vrouwen uit hun eigen omgeving, gaan ze ook voorzichtiger om met andermans grenzen bij het flirten.
Dus mannen, heb het vóoral over Metoo.
Nienke Verkooijen is socioloog en werkt momenteel bij de Academie van de Stad, waar ze les geeft over relaties en seksuele diversiteit op MBO-scholen.
Referentie
Fileborn, B. 2016 Reclaiming the Night-Time Economy: Unwanted Sexual Attention in Pubs and Clubs. London: Palgrave MacMillan.
Foto: Larry Miller (Flickr Creative Commons)