COLUMN Stem

Toen ik meer dan twintig jaar geleden het jongerenwerk in ging, had ik weinig belangstelling voor politiek, of specifieker, verkiezingen. Ik dacht: Ik zie wel welke partijen verkozen worden, en kijk dan hoe ik invloed kan hebben en ruimte maken ten behoeve van het jongerenwerk in de buurt. Deze tactiek is op zich niet verkeerd. Er zat een bewustzijn in van de politieke realiteit en hoe ik me daartoe kon verhouden. Maar er is meer mogelijk. Naast ons achteraf verhouden tot wie de verkiezingen winnen, kunnen we vooraf invloed uitoefenen.

Honderdduizenden jonge mensen hebben afgeleerd te stemmen

Oudere mensen maken meer gebruik van hun kiesrecht. 65+ het meest, en vervolgens hoe jonger hoe minder. Van de jonge mensen (18-35) stemde 75% in de vorige landelijke verkiezingen wel, maar toch 25% niet. Dat is meer dan 800.000 mensen, wat minstens 9 van de 150 zetels kan opleveren. Niet stemmen zal uiteenlopende redenen hebben. Belangrijk lijkt toch wel een cultuur van apathie als het gaat om formele politiek. Traditionele politieke betrokkenheid wordt eigenlijk al van jongs af aan afgeleerd. Onder de achttien in het algemeen door geen stemrecht te hebben. Maar voor hele generaties jongeren ook doordat ze op straat en op school niet leren dat hun stem onvoorwaardelijk belangrijk is – die wordt belangrijk als je iets slims zegt, of domweg als er brute (lichamelijke) kracht mee gepaard gaat. Als je jarenlang in die realiteit leeft, verandert er op je achttiende niet opeens magisch iets met het geloof in je eigen stem.

Traditionele en alternatieve politiek bedrijven

Toch zijn jonge mensen wel degelijk op allerlei manieren politiek actief, alleen niet altijd op traditionele manieren zoals in debatten en verkiezingen. Soms is dat in muziek en poëzie, door online activiteiten, in rommelige protesten en zelfs in rellen. Ze noemen dat zelf niet altijd ‘politiek’ bezig zijn. En volwassenen erkennen dat niet altijd zo. Maar als je je er een beetje in verdiept, proef je de maatschappelijke betrokkenheid die vaak verder gaat dan eigen belang. Meestal verdiepen we ons er juist niet in en besteden we uitgebreid aandacht aan de vorm. ‘Ze hielden in hun demonstratie geen anderhalve meter afstand’. ‘Ze misdroegen zich’. ‘Het waren gewoon criminelen’. Mensen laten hun stem horen. We keuren het af. En dan vinden we het vreemd dat ze hun ‘stem’ niet inbrengen tijdens de verkiezingen. We lijken een stem hebben dus systematisch af te leren.

Alsof de uitkomst al vaststaat

Deels gebeuren deze zaken onbewust. Maar vaak zitten er ook mensen met strategieën achter. Ze presenteren een toekomst die nog openligt alsof de uitkomst al vaststaat. Mensen horen peilingen en denken dat Nederland er zo voorstaat qua kiesgedrag. Maar peilingen komen niet altijd uit. Mark Rutte gedraagt zich in de media als de komende premier. Mensen geloven dat hij zo populair is dat je daar niet tegen op kan stemmen. Maar het kan wel. Als die 800.000 jonge mensen die niet stemmen nadenken over wat ze wel en niet willen, kunnen ze flinke invloed uitoefenen.

Houd ze aan hun beloften

Na het stemmen volgen andere stappen. Mary Frances Berry, een Amerikaanse veteraan in activisme, zegt samengevat: Bemoei je met zaken die ertoe doen, stem op een partij die zich daar hard voor maakt, en houd politici na de verkiezingen aan hun beloften. Dat laatste daar zijn we niet zo goed in. We denken dat we ons werk gedaan hebben als we onze stem uitgebracht hebben. Dan gaat de Tweede Kamer aan de slag, doet allerlei onnavolgbare acties, en de partijen waar we op stemden verschuilen zich achter procedures en compromissen die ze in de coalities moesten maken. Soms is dat realistisch en soms een excuus. In beide gevallen hoeven we dat niet te aanvaarden. We zien dat als het einde van onze pogingen tot invloed, maar dan begint het pas. Misschien beseffen ze dat in de VS meer omdat er meer op het spel staat. Er is daar in veel mindere mate een verzorgingsstaat die de klappen opvangt. Hier lijkt alles meer mee te vallen. Maar waar dient onze inspanning naar te gaan? Naar alsmaar te relativeren zodat we accepteren wat we niet kunnen veranderen? Of te veranderen wat we niet kunnen accepteren?

Verandering is mogelijk

Achter elk ‘voldongen feit’ en ‘onveranderbare realiteit’ zit een groep mensen die hard werkt om dat zo te doen overkomen. Verandering is dus zeker mogelijk. Een stem inbrengen werkt niet als je het opvolgt met een ‘vaag hopen’ dat er iets verandert. Als je het gevolg geeft met een inzet waaruit blijkt waarop je gestemd hebt, dan zet je hoop in actie. Hoe dat eruit ziet, kan uiteenlopend zijn. Als burger voor jezelf en mensen met een vergelijkbare situatie – of juist denkend aan andersgestemden? Als sociale professional ter ondersteuning van groepen mensen zodat zij hun stem kunnen laten horen met betrekking tot hun belangen. Laat je stem, je hoop en je daden voor zich spreken.

Sebastian Abdallah, docent Social Work en onderzoeker. Het oorspronkelijke artikel verscheen op de website van SESI Community Center.

 

Foto: DennisM2 (Flickr Creative Commons)