Een tijdje geleden heb ik mijn twitteraccount verwijderd. Voor mijn gevoel is het medium ontaard in een virtuele klaagmuur waar geen einde aan komt. Terwijl ik toch meer een man van de constructieve kritiek en oplossingen ben. Nu snap ik best dat de zoveelste lockdown en het gebrek aan een helder perspectief de mens niet vrolijk maakt. De donkere dagen voor kerst nopen tot een optimistische blik. Uiteraard in de vorm van een lijstje.
Ondanks alle ellende gaat er namelijk opvallend veel goed. Opvallend, omdat we in een crisis zitten die veel langer duurt dan ieders ergste nachtmerrie. Opvallend, omdat er daadwerkelijk grote schade is. Denk aan jongeren of ouderen die opgesloten zitten, de oversterfte of aan mensen die in de cultuur, horeca of evenementenbranche werken. Maar niet alles is kommer en kwel.
Hoopvol 1: De economie draait als een lier
In het begin van de crisis voorspelde het CPB nog een dramatisch effect op de economie. En de media gingen daar hard overheen zoals altijd. Het CPB en de media opereerden als hefboom van de angst. Nu was niet iedereen (ik noem geen namen) overtuigd van dit collectieve doemdenken, maar het zette wel de toon van negativisme. En nu? De laagste werkloosheidcijfers in tijden en verder allemaal keurige rapportcijfers. De economie is kennelijk weerbaarder dan de cijfermensen dachten.
Hoopvol 2: Gezondheidsschade beperkt
Het is altijd riskant om gezondheidsschade te relativeren. Er zijn immers vele mensen doodgegaan aan het virus, en er zijn mensen die het slachtoffer zijn van uitstelzorg. Voor je het weet ben je een cynische rekenaar die menselijk leed bagatelliseert. Maar als we daar afstand van kunnen nemen, zien we dat de schade veel groter had kunnen zijn. Eén van de redenen is dat mensen in tijden van crisis weerbaarder worden. De belangrijkste reden is evenwel (zoals ik hier betoog) dat artsen scherpere keuzes maken en daardoor veel zorg niet geleverd wordt die achteraf helemaal niet nodig, en mogelijk zelfs schadelijk was geweest. Het is ook opvallend dat de zorgpremies nauwelijks zijn gestegen.
Hoopvol 3: Internationale stabiliteit niet verslechterd
Is de wereld onveiliger geworden? Je zou zeggen van wel. Covid-gerelateerd geweld nam toe en tribale en regionale spanningen kunnen oplopen als het economisch spannend wordt. Toch zijn er ook tegenkrachten. Misschien helpt het dat er nu wel een stable genius in het Witte Huis zit, maar er is meer. Of het nu aan internationale solidariteit ligt, aan reisbeperkingen, of aan de aandacht die elk land nodig heeft in het bestrijden van het virus, ik zie zelf minder gehakketak en wapengekletter. En onderzoek wijst uit dat netto de stabiliteit in de wereld niet is verslechterd. Als Rusland en China zich nu ook nog een beetje koest houden, dan wordt het nog wat met de wereld.
Hoopvol 4: Polarisatie lijkt te dalen
Een voorzichtig hoopvolle ontwikkeling omdat er nog niet voldoende bewijs is. We zagen lange tijd juist verharding van standpunten en polarisatie, aangewakkerd door een minister die aanvankelijk olie op het vuur gooide en de media die altijd dol op relletjes is. Heb je een totaal bizar of pervers idee? Een plekje in een talkshow is gegarandeerd. Toch lijkt er een kentering te zijn. Ik hoor niet veel meer van de wappies, maar dat kan cognitieve dissonantie zijn omdat ik van twitter af ben. Tegenover de dichotomie gevaccineerden/niet-gevaccineerden staat het zogeheten ‘rally around the flag’ begrip, waarbij een crisis aanzet tot meer gemeenschapszin. Neem nu het feit dat zo’n 5 miljoen Nederlanders gevaccineerd zijn die (net als ik) geen voorstander zijn van 2G-beleid. Dat geeft de burger moed.
Hoopvol 5: Thuiswerken is een blijvertje
Niemand wordt vrolijk van de hele dag online vergaderen of colleges volgen. Begrijp me niet verkeerd. Toch hebben we opvallend weinig last ondervonden van het thuiswerken. Eigenlijk loopt het meeste gewoon door. Bij de Autoriteit Consument en Markt, waar ik ook werkzaam ben, zijn het werkplan 2020 en 2021 gewoon keurig uitgevoerd. Het zal elders niet veel anders zijn. In ‘gewone’ tijden zullen de voordelen van online vergaderen gecombineerd worden met de voordelen van fysieke aanwezigheid. Goed voor de productiviteit, goed voor de sfeer en goed voor het milieu door minder onnodig gereis.
Weerbaarheid
Zowel mensen als de economie blijken weerbaarder dan modellen voorspellen. Dat ontkent of bagatelliseert geen enkel individueel leed, maar is een hoopvolle kerstgedachte.
Marcel Canoy is hoogleraar aan de VU op het gebied van gezondheidseconomie en dementie, en adviseur van de ACM.
Foto: Dawid Zawiła via Unsplash