Van avondklok naar noodklok?

De rek is eruit: studenten willen weer naar school. Ze hebben genoeg van het online onderwijs. Meer interactie, betere informatie en vooral ook het betrekken van studenten bij het bedenken van oplossingen kunnen voorkomen dat straks de noodklok voor hen moet worden geluid. Tips van en voor studenten om de coronacrisis door te komen.

Je zult maar eerstejaarsstudent zijn, je opleiding in september 2020 zijn gestart en elke dag online-onderwijs volgen. Of vierdejaars student zijn, op zoek naar een organisatie om praktijkonderzoek te doen en telkens nul op rekest krijgen. In coronatijden leeft de student vaak solitair.

'Het gevoel dat je voorheen had, dat je in een lokaal zat en dat iedereen op elkaar reageerde, dat mis je nu gewoon heel erg (2e jaars).'

Het gaat soms wel en soms niet

Voor ons onderzoek spraken we met studenten over hun ervaringen in het afgelopen coronajaar. We vroegen eerstejaars studenten hoe zij het begin van hun studie beleven zonder hun medestudenten ‘echt’ te kennen. Hoe zij hun docenten ervaren, die zij alleen op het scherm ontmoeten. En wat derdejaars studenten en afstudeerders van hun praktijkstage oppikken, als ze vooral virtueel meelopen in de organisatie.

'Doordat ik nu door corona niet naar de school kan, voel ik me ook weer niet dusdanig betrokken bij de opleiding als zou kunnen zeg maar (1e jaars).'

De hoofdvraag van ons onderzoek was gericht op de invloed van de coronatijd op het welzijn, studieverloop en de betrokkenheid van Inholland studenten. De vijftig geïnterviewde studenten schetsen een somber beeld. Vaak kregen we aanvankelijk te horen dat ‘het best wel ging’. Maar bij doorvragen bleek dat de meesten corona toch als een zware beproeving ervaren.

Online les: saai en voorspelbaar

Na bijna een jaar corona-onderwijs, zonder concrete vooruitzichten op hervatting van fysiek onderwijs of ‘echte’ stage is de rek eruit. In vergelijking met eerder onderzoek, naar hetzelfde thema voor de zomer van 2020, lijken de studenten in de tweede golf gelaten en passief. Het vooruitzicht op een derde golf besmettingen, met meerdere virusvarianten, stemt droevig. Sommige studenten durven dat ook uit te spreken, en zeggen last te hebben van een dip of depressieve gevoelens.

Natuurlijk zijn er ook uitzonderingen, de bofkonten: 'Dankzij Corona heb ik mijn bijbaantje als toezichthouder bij het Covid-team in Inholland-Diemen (1e jaars).'

Op de vraag naar studiebeleving en -voortgang antwoordden onze studenten dat ze het online onderwijs vooral als saai en voorspelbaar ervaren. Door hen omschreven als lange sessies waarin interactie met elkaar een uitdaging blijft en verbondenheid met elkaar en de docenten vaak moeilijk tot stand komt.  Al erkennen ze ook de - vaak grote - inspanningen van de docenten.

'Lessen online geven, is ook gewoon heel lastig. Zowel om te volgen als te geven. Voor docenten en studenten. Ja, ik begrijp dat de docent zijn uiterste best daarvoor doet (2e jaars).'

Motivatie kachelt achteruit

Thuisonderwijs, meestal met huisgenoten, ouders, broers en zussen die in hetzelfde schuitje zitten, werd aanvankelijk ervaren als iets ‘waar we de schouders even onder zetten’. Maar deze studiewijze biedt allengs minder structuur in het dagelijks leven in vergelijking met het ‘normale’ studieleven: de reis naar school, de lessen, de informele maar o zo nuttige contacten met docenten en elkaar, de pauzes en het ‘chillen’ daarna of tussendoor.

Uitslapen, lekker thuis blijven hangen in pyjama of joggingbroek hangt studenten zo langzamerhand de keel uit, Netflix is lang niet zo opwindend meer en de extra kilootjes lichaamsgewicht worden niet meer in de sportschool achtergelaten.

'Ja het is misschien wel te vergelijken met dat thuis sporten. Dat doe ik ook gewoon niet, terwijl als je op de sportschool staat, ja dan gaat iedereen daar sporten, dus dan ga jij ook wel sporten (4e jaars).'

De motivatie van studenten kachelt achteruit, vooral toen het buiten koud, donker en regenachtig was en de voorjaarszon nog een fata morgana leek. De avondklok versterkt het gevoel van sociaal isolement. Evenals de praktische onmogelijkheid om uit te gaan, concerten bij te wonen of om op liefdespad te gaan. Studenten verzuchten dat er een hap uit hun leven is genomen, terwijl het studentenleven de mooiste fase uit je leven zou moeten zijn.

Tips voor een draaglijk studentenbestaan

Wat kunnen wij, docenten, onderwijsmanagers en hogeschoolbestuur, doen om het lot van onze studenten te verlichten? Wij vroegen onze studenten om tips.

De opvallendste tip is dat docenten hun toehoorders tijdens de online-lessen nadrukkelijker om reacties moeten vragen. Ook zouden docenten al voor het begin van hun les moeten inloggen, zodat een babbeltje met studenten mogelijk is. Daarnaast zouden zij zoveel mogelijk voor de les informatie moeten verstrekken, zodat studenten tijdens de les nader op de materie kunnen ingaan. Tot slot stellen studenten het zeer op prijs als docenten ook iets persoonlijks over zichzelf delen, bijvoorbeeld over wat ze van het weekend hebben gedaan, of hoe ze deze tijd zelf ervaren.

De studenten raden opleidingsmanagers aan om de informatie over het onderwijs beter te stroomlijnen. Normaal gesproken krijgen studenten - in de wandelgangen en op prikborden - via een ‘natuurlijke’ weg informatie over toetsingsdata, deadlines en herkansingen. Omdat er geen fysiek onderwijs mogelijk is, gebeurt dat op een andere wijze, maar dat is voor verbetering vatbaar, vinden de studenten.

Wat ook kan helpen om deze crisis door te komen, zijn medestudenten. Als zij optimistisch en actief zijn en blijven, wordt het werken in de onvermijdelijke studiegroepjes aangenamer en zinvoller. Juist nu is het van belang om juist wel contact met elkaar te zoeken en bijvoorbeeld een studiemaatje te zoeken. Of even bij elkaar te checken hoe het gaat. Studenten geven aan dit niet altijd makkelijk te vinden - zeker als je elkaar nog niet goed kent - maar tegelijkertijd hebben ze er bijna allemaal behoefte aan.

'Plan voor jezelf een geluksmomentje in de dag, zeg ik altijd. En voor mij is dat bijvoorbeeld als ik ‘s avond naar bed ga dat ik gewoon lekker mijn make-up eraf haal. Ik heb dan een beetje een routine. En dat vind ik heel erg fijn omdat dan even te doen om tot rust te komen(tip 1e jaars).'

Avondklok ja, noodklok nog niet

Ons onderzoek laat zien dat de situatie van studenten tot zorgen baart. Hun tips voor docenten, opleidingsmanagers kunnen enige verlichting brengen in hun, vanwege de coronacrisis, gemankeerde bestaan. Ook zelf kunnen ze er iets aan doen, om zichzelf niet volkomen overgeleverd te hoeven voelen aan de vaak onheilspellende boodschappen van virologen en andere deskundigen.

De avondklok duurt nog even, en die moeten we ook vooral respecteren, maar juist daarom is het van belang om samen naar oplossingen te zoeken. We zien dat de coronatijd moeilijk is voor docenten en studenten, maar het laat ook extra zien dat onderwijs veel meer is dan lesgeven alleen. In het sociale contact en de verbinding tussen mensen ontstaat het bijzondere dat in het onderwijs plaatsvindt. Datgene waar we allemaal naar terugverlangen.

Sjaak Toonen, Machteld de Jong, Rutger Kappe, Linda Adrichem, Jacqueline Meijer, Marije de Boer en Lieke Woelders zijn verbonden aan de Lectoraten Studiesucces & Diversiteitsvraagstukken van Hogeschool Inholland. Het rapport is te aan te vragen via Machteld.deJong@inholland.nl of Rutger.Kappe@inholland.nl

 

Foto: Roozbeh Rokni (Flickr Creative Commons)