De vrijwilligers van het Rotterdamse project Motto staan ouderen bij die door eenzaamheid, tegenslagen of andere moeilijkheden behoefte hebben aan een klankbord. De vrijwilligers zijn gespecialiseerd in zingevings- en levensvragen: gesprekken gaan niet over koetjes en kalfjes, maar meer over de wezenlijke zaken van het leven, over wat de oudere bezighoudt of bezielt.
Een beperkt aantal interviews
De onderzoekers hebben de opdracht gekregen om de opbrengsten van Motto in kaart te brengen. Dat is geen eenvoudige opgave voor een project dat een ‘klankbord’ wil bieden voor ouderen met levensvragen. Een relatief klein project bovendien, met in 2012 in totaal 80 cliënten en 50 vrijwilligers.
De onderzoekers hebben ervoor gekozen om een beperkt aantal interviews af te nemen (twee coördinatoren, zes vrijwilligers en zes cliënten) en daarnaast een ‘Effecten Arena’ te organiseren. Dat is een interactieve bijeenkomst waarin betrokkenen inventariseren welke maatschappelijke effecten te verwachten zijn. Dat levert indicaties op voor de opbrengsten, maar bij dit soort onderzoek is altijd de vraag hoe hard je de opbrengsten en kostenbesparingen kunt maken.
In de onderzoeksrapportage staat dat de betrokkenen gevraagd is ‘een inschatting te maken van de mate waarin de oudere het bezoek waardeert’. De uitkomst is hier bijna altijd ‘Zeer op prijs gesteld’. Ook is er ‘verkend wat er volgens de betrokken professionals en betrokkenen zou gebeuren zonder de interventie’. In de rapportage zijn verschillende ‘te verwachten maatschappelijke effecten van Motto’ op een rij gezet. De verwachting is dat bijvoorbeeld de effecten ‘geestelijke vitaliteit’ en ‘meer zin in het leven’ onder andere zouden leiden tot minder zorgconsumptie. Dat wil zeggen, minder huisartsbezoek, minder bezoeken aan het maatschappelijk werk en langer zelfstandig thuis blijven wonen.
De besparing in euro's
Vervolgens is een ‘schatting gemaakt van de tijd, en daarmee het geld, dat bespaard kan worden in de zorgsector door de inzet van vrijwilligers van Motto’. De totale baten van het project komen op 117.000 á 133.000 euro. Vooral als gevolg van het uitsparen van zorgkosten voor verzorgingshuizen, door het langer zelfstandig kunnen blijven wonen. De onderzoekers ontkomen er echter niet aan om hun berekeningen vooral te baseren op inschattingen en verwachtingen. Heel hard zijn de gegevens dus niet, maar dat neemt niet weg dat het de onderzoekers lukt de rekensom geloofwaardig te maken. Conservatieve inschattingen van opbrengsten spelen daarbij een belangrijke rol. Wat opvalt is overigens dat het meeste rendement terecht komt bij zorgverzekeraars.
Bij een vrijwilliger voelen de ouderen zich vrijer
De waarde van het project Motto komt misschien wel het beste naar voren uit de getuigenissen van vrijwilligers en cliënten. Daaruit blijkt duidelijk dat er betekenisvolle contacten tot stand komen en dat de gesprekken eraan bijdragen dat de ouderen meer veiligheid en grip op hun leven ervaren. Tegelijk blijkt uit de interviews ook de meerwaarde die vrijwilligers hebben ten opzichte van professionals. De ouderen voelen zich over het algemeen vrijer en vertrouwder om met een vrijwilliger over het leven te spreken, dan met een professionele hulpverlener. Dat heeft onder meer te maken met de gelijkwaardige positie van de vrijwilliger, de beschikbare tijd en de positieve insteek van de gesprekken, door niet alleen te focussen op problemen.
Aanbevelingen van de onderzoekers voor verbetering
Volgens de onderzoekers zijn er nog meer positieve effecten, waardoor het totale maatschappelijke rendement nog hoger zal liggen, maar die binnen deze studie niet goed berekend konden worden. Zoals op het vlak van het welbevinden van cliënten, vrijwilligers en mantelzorgers van deze cliënten. Tot slot geven ze Motto een aantal suggesties voor verbetering mee. De begeleiding en training van de vrijwilligers kan beter, matches tussen vrijwilligers en cliënten kunnen meer gebaseerd zijn op ervaringskennis van de vrijwilligers en ze raden grotere alertheid aan op gaten in het lokale vangnet. Ook raden de onderzoekers aan actief over de opbrengsten van Motto te communiceren met samenwerkingspartners en andere stakeholders.
Meer informatie over onderzoek naar eenzaamheid? Dan kunt u contact opnemen met Jan-Willem van de Maat. Download de onderzoeksrapportage ‘Gezien en gehoord. Maatschappelijk rendement van project Motto: zingeving en levensvragen bij ouderen’ op de website van het Verwey Jonker Instituut.
Tekst: Danielle van Oostrum