Toen het dualisme begin deze eeuw in gemeenten werd ingevoerd, kregen gemeenteraden nieuwe hulpmiddelen om hun werk aan te kunnen, zoals rekenkamers en een raadsgriffie. Later werd vanwege decentralisaties lokaal beleid voor bewoners nog belangrijker.
Het boek van De Ridder is vooral een bestuurskundig werk waarin hij gemeenteraden als een ware ‘bovenmeester’ streng doch rechtvaardig en met een positieve blik talrijke aanwijzingen geeft om doelgerichter te werken.
Burgerparticipatie
Ook voor de sociale sector zit er in zijn terugblik veel waardevols. Zo waarschuwde zijn RMA voor de rommelige transitie rond de zorgdecentralisatie en de beperkingen van te hoog ingeschatte zelfredzaamheid. En bij de jeugdzorg werd aangetoond dat risico’s tevoren niet goed zijn geanalyseerd en informatie niet op peil is gebracht. Daardoor is van de enorme kostenstijgingen niet aan te tonen dat die het gevolg zijn van extra verleende zorg.
Ook al is een rekenkamer(commissie) verplicht gesteld, sommige gemeenten stelden dit orgaan niet in
De Ridder stelt dat als de lat in de maatschappij hoog ligt, we moeten accepteren dat er mensen zijn die ondersteuning nodig hebben om hun plaats in de maatschappij te kunnen innemen. Onderzoek onderstreept daarmee vaak praktijkervaring.
Onderzoek naar burgerparticipatie toonde aan dat burgers echt betrokken willen worden en zich storen aan te veel geheimhouding van gegevens. Ze willen met de overheid spreken op een gelijk speelveld. Dat vraagt verandering van de gemeentelijke cultuur en verschuiving van de machtsbalans.
Niet leren van eigen fouten
Toch minder saai dan je zou denken! Weliswaar werkt de rekenkamer als hulpmiddel voor de gemeenteraad, maar bewoners zijn degenen om wie de onderzoeken uiteindelijk draaien. Daarom is het goed om te weten dat maatschappelijke organisaties bij rekenkamers kunnen aandringen op onderzoek. Zo onderzocht de RMA zaken op het gebied van armoede, wonen en de gedeelde stad.
Wel slordig dat het Rijk heeft toegestaan dat sommige gemeenten een raadscommissie de rekenkamerfunctie laat verrichten, wat neerkomt op het keuren van eigen vlees. En nog erger: ook al is een rekenkamer(commissie) verplicht gesteld, sommige gemeenten stelden dit orgaan niet in en hebben geen behoefte om te leren van de eigen fouten. Want daar gaat het om.
Het steeds meer politiserende sociaal werk kan iets met de wel goed draaiende rekenkamers. Sociaal werkers zijn zich steeds meer bewust van het gegeven dat individuele zorg beperkt is en signalering naar politici erbij hoort om beleidsbijsturing mogelijk te maken. Welnu: praat eens met jouw rekenkamer over je zorgen. Gebruik dit instrument van onze democratische rechtsorde!
Jan de Ridder, De transparante overheid. Grip vergroten en verantwoording afleggen, 264 p. Amsterdam: Van Gennep, 2022
Jan van Eeden is socioloog en oud-wethouder Sociale Zaken.
Foto: © FloorFoto - Floor Godefroy