Jongeren die elkaar steeds vaker met kapmessen en keukenmessen te lijf gaan ‒ voor burgemeesters en politie is de oorzaak ervan duidelijk: drillrap. Burgemeester Femke Halsema verbood zelfs om in Amsterdam nog langer opruiende muziekvideo’s op te nemen en te verspreiden. Een maatregel die het toenemend aantal steekincidenten tussen drillrap-groepen in de hoofdstad moet terugdringen.
Makers van drillrap doen weliswaar stoer, maar gaan slechts zelden over tot geweld
Nog los van de effectiviteit van deze maatregel, is er de vraag of repressief optreden überhaupt op zijn plaats is. Jongerenwerker Jerrol Lashley (rechts op de foto met een van de jongeren die hij op het rechte pad wist te houden): ‘Als jongeren over de grens gaan, moeten ze ervaren dat hun gedrag niet zonder gevolgen blijft. Maar je moet óók perspectief bieden. En dat begint met vragen naar waarom iemand dit of dat deed, of hij beseft waarom hij straf krijgt en hoe hij zijn gedrag zelf wil veranderen.’
Recept voor ellende
Lashley is ruim twintig jaar actief als jongerenwerker. Vanuit zijn kennis en expertise vindt hij dat het geweld op straat te gemakkelijk een-op-een in verband wordt gebracht met drillrap. ‘Dat jongeren zich met deze muziekstroming identificeren, heeft niet primair te maken met de verheerlijking van geweld op zich, maar is veel meer een protest tegen de door hen ervaren armoede en uitzichtloosheid, de verminderde sociale cohesie in hun wijken. En tegen het falende onderwijssysteem waardoor zij meer dan gemiddeld uitvallen.’
Lashley staat niet alleen in deze observatie. De Rotterdamse criminoloog Jeroen van den Broek waarschuwde in het radioprogramma Vroeg dat we ‘door met de vinger te wijzen naar drillrap niet alleen een stempel drukken op de gemeenschap rondom dit rapgenre’, maar ook ‘stoppen met kijken naar de daadwerkelijke krachten hierachter’.
Wat is drillrap eigenlijk?Kort gezegd is drillrap een subgenre van hiphop, rond 2010 ontstaan in Chicago. Via het Verenigd Koninkrijk is het rond 2018 naar ons land overgewaaid. Drill staat voor het te grazen nemen van rivalen. In hun raps vertellen de makers dat je ballen moet tonen om overeind te blijven in de ruige straatcultuur. Gelijk de vroegere gangsterrap zie je in de bijbehorende videoclips bivakmutsen voorbijkomen, stapels bankbiljetten en heel veel messen. Van drillrap kun je alles vinden, en dat doen commentatoren en ordehandhavers dan ook veelvuldig, maar even zo vaak vergeten zij dat deze muziek voor vele jongeren vooral een uitlaatklep is. |
Lashley: ‘In drillrap kunnen jongeren hun creativiteit kwijt. Bovendien vinden ze het fijn ‒ ik ook trouwens ‒ om naar te luisteren.’ Criminoloog Robby Roks van de Erasmus Universiteit Rotterdam, die onderzoek deed naar de link tussen drillrap en de steekincidenten in de havenstad, concludeert daarnaast en niet geheel onbelangrijk dat makers van drillrap weliswaar stoer doen, maar in de praktijk van alledag slechts zelden tot geweld overgaan.
‘Ik heb het niet alleen over criminaliteit, maar ook over polarisering en radicalisering’
Als je wat dieper analyseert, zie je dat niet in de drillrap, maar vooral op de sociale media geweld tussen jongeren wordt uitgelokt, aldus Lashley. ‘Waar je voorheen alleen fysiek dreigementen kon uiten, kun je je rivaal nu uitdagen met een filmpje op Snapchat of Instagram. Jongeren die in de knel zitten en vervolgens op sociale media flink gaan doen voor hun vrienden, dat is pas een recept voor ellende.’
Gezicht krijgen
Perspectief bieden ‒ Lashley blijft het benadrukken ‒ is de kern van de oplossing. Hij begon in 2020 met een experiment: workshops geven aan jongeren in Hoorn en later in Heerhugowaard en andere Noord-Hollandse gemeenten. En hij zag dat zijn aanpak resultaat had. Een jongen die eerst een filmpje maakte waarin hij met een bivakmuts op met messen liep te zwaaien, rapte na het volgen van de workshop over zijn levenservaringen, over dat hij zijn moeder aan de drugs had verloren. Mensen vonden de rap prachtig. Hij voelde zich gezien en erkend.
‘Als je een bivakmuts opzet, ben je onherkenbaar, heb je geen identiteit meer en roep je het geweld over je uit. In mijn workshop krijgen jongeren weer een gezicht. Ik ga intensief met ze aan de gang, gemiddeld twaalf weken, en in die tijd werken we samen aan een gezamenlijk product. Vaak is dat een rap met een bijpassende, hoogwaardige videoclip, en een audiotune die minimaal twintigduizend views pakt op sociale media.’
Mijn workshop houdt jongeren een spiegel voor, waardoor ze allicht hun gedrag veranderen
‘De basis van mijn aanpak is dat je met elkaar gaat schrijven, als therapie, als onderdeel van een creatief proces dat nieuwe inzichten brengt. Op het moment dat de deelnemende jongeren schrijven, vertellen ze echte verhalen. Verhalen over wat ze nu doen, en waar ze over vijf jaar met trots op kunnen terugkijken. Dat kunnen ook verhalen zijn over gedragingen indertijd die niet helemaal in de haak waren, maar waarvan ze wel hebben geleerd. Mijn workshop, waarvoor ik geregeld ervaringsdeskundigen uitnodig, houdt jongeren een spiegel voor, waardoor ze allicht hun gedrag veranderen. Het biedt overigens geen 100 procent garantie dat alle jongeren er als nieuw mens uitkomen.’
Lashley’s workshop is bedoeld voor alle jongeren van 14 tot en met 24 jaar die dreigen af te glijden. ‘En dan heb ik het niet alleen over criminaliteit, maar ook over polarisering en radicalisering.’
Toon interesse
Tijdens de coronapandemie is er een grote verwijdering ontstaan tussen overheid en jongeren. De laatsten voelden zich erg achtergesteld en beperkt in hun doen en laten. Lashley: ‘Daardoor werden zij ontvankelijk voor de gedachten van influencers van twijfelachtig allooi zoals Emory Andrew Tate III, een voormalig kickbokser die eind vorig jaar in Roemenië werd aangehouden op verdenking van mensenhandel en verkrachting. Dat de man zo’n grote invloed kon krijgen, heeft ook te maken met het ernstige tekort aan jongerenwerkers. Tegenover bijvoorbeeld 26.000 gezinswerkers staan slechts 3000 jongerenwerkers om met jongeren te praten over wat ze op internet aan malligheid vinden.
Verder merkte ik dat steeds meer jongeren in die periode kozen voor het vrije ondernemerschap, want dan zouden ze de regie in eigen handen houden en kunnen ontsnappen aan de matrix die hen tot dan klein hield.’
Gaandeweg heeft Lashley zijn experimentele workshop in samenspraak met docenten, ervaringsdeskundigen en Noord Holland Samen Veilig, een samenwerkingsverband van 32 gemeenten, politie en het Openbaar Ministerie in Noord-Holland, aangepast. In juli 2023 was er een grote presentatie in het AZ-stadion. ‘Er werden videoclips vertoond en er waren optredens. Heel cool allemaal. De boodschap die de jongeren die dag wilden afgeven, kwam bij iedereen duidelijk over. Doordat de overheid geen werkelijke interesse toont in jongeren, zal de afstand tussen die twee toenemen en zullen de onderlinge verhoudingen alleen maar verder verharden.’
Jan van Dam is freelancejournalist.