Ik zie overal feiten:
- 94 procent van de Nederlanders vindt dat homoseksuele mensen hun leven moet kunnen leiden hoe ze willen;[1]
- de organisator van Roze Woensdag tijdens de Nijmeegse Vierdaagse kreeg onlangs voor het eerst negatieve reacties op het evenement;[2]
- met een aantal van 56 zijn er meer regenbooggemeenten dan ooit;[3]
- de Nederlandse wet- en regelgeving is afgezakt naar de dertiende plek op de Europese rangschikking van de ILGA ((International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association);[4]
- Gelderse en Overijsselse lhbti+’ers geven hun zelfacceptatie gemiddeld een 9+;[5]
- onder regenboogjongeren is het aantal suïcidepogingen dik vier keer zo hoog als bij jongeren in het algemeen.[6]
Het lijkt een ratjetoe, maar in de signalen en cijfers zitten duidelijke patronen en die wil ik aan de hand van vijf tegenstellingen illustreren.
1. Lhbti+ en IQ
Wat we normaal vinden hangt sterk samen met wat we om ons heen zien, bijvoorbeeld op tv. Met Albert Mol kwam vanaf 1969 een homoseksuele man de Nederlandse huiskamers binnen. Tegenwoordig zou menig zender op zwart gaan zonder alle openlijke holebi’s. En sinds de jaren negentig kwamen transgenderzaken meer in beeld via ‘bijzonderhedenprogramma’s’ als Lief en Leed en meer recent, en minder geëxoticeerd, in Hij is een zij (2014-2019) en Hij, zij, hen (2022).
De bakens van wat normaal wordt gevonden verschuiven. Homoseksualiteit en transseksualiteit zijn vrij sterk genormaliseerd in Nederland. Echter, rond queerness, genderdiversiteit en non-binariteit vindt de strijd met de huidige normen plaats. Enerzijds ervaren non-binaire mensen op vele plekken nog beduidend minder acceptatie dan cisgender holebi’s,[7] maar tegelijkertijd maakt de Nederlandse bevolking juist de grootste stappen in haar begrip voor non-binariteit: van 47 procent in 2014 naar 64 procent in 2021.[8]
2. Veilige en gendered domeinen
Veel lhbti+’ers accepteren zichzelf. Vrienden en ‘geschwestern’[9] krijgen gemiddeld tussen 8 en 9 op 10 qua acceptatie, maar tijdens het uitgaan voelt minimaal 1 op de 5 lhbti+’ers zich weleens onveilig.[10] Minder acceptatie zien we voor school, uitgaan, sport en geloofsgemeenschappen. En dat is weinig verrassend, omdat in die domeinen gender een cruciale rol speelt in het opdelen van activiteiten en interactie. Als een omgeving zo ‘gegendered’ is wordt het onveilig, en dit verklaart ook mede de behoefte aan bijvoorbeeld eigen sport- en uitgaansopties.
3. Attitudes en beleid
Ongeacht alle tekortkomingen is Nederland in de publieke opinie de absolute wereldtop qua tolerantie en inclusie van lhbti+ minderheden. Een algemene acceptatie van 94 procent. En waar vind je een bevolking die voor 70 à 80 procent gelijke adoptierechten steunt?[11]
Tegenstanders zijn vooral vocaler en bruter geworden – de regenboogparadox
In andere landen is het beleid wél inclusiever. Waarom? Politieke kleur en coalitievorming lijken hierin cruciaal. Postmateriële partijen (D66, GL) zijn nodig om inclusiviteit op tafel te leggen en een gebrek aan christendemocraten en christenconservatieven aan de macht is nodig om dit niet te blokkeren. Zolang de landelijke VVD het liefst ‘over rechts’ regeert, blijft beleidsverandering moeizaam.
4. Volksgemiddelden en vocale tegenstanders
De berichtgeving in de media suggereert een toenemende weerstand tegen inclusiviteit.[12] Maar dit zegt weinig over de publieke opinie. Tegenstanders zijn vooral vocaler en bruter geworden – de regenboogparadox.[13] Door meer inclusie verliest hun wereldbeeld elk jaar terrein en een kat in het nauw… we weten wat die doet. Bovendien smullen media van ‘antiwoke’ en homo’s tegen lhbti+. Ze doen geloven dat deze groep groter is dan ze is, terwijl het veroorzaakte leed buiten beeld blijft.
5. Gaykrant-lezers en de regenbooggemeenschap
Ten slotte gaat een hardgrondig idee rond dat veel holebi’s ‘homonationationalistisch stemmen’, op radicaal en extreemrechtse partijen, tegen islam, tegen ‘woke’, tegen links. Dit komt uit de onderbuik, maar vooral uit een internetpoll in 2010 onder Gaykrantlezers waarin de PVV de grootste was en een Gaysitepeiling waarin Forum triomfeerde.[14]
Krijgen sensatie en conflict of de mens en het verhaal een podium?
Het is niet-wetenschappelijke quatsch. Alle minder-selectief verzamelde data laten zien dat deze partijen het vergelijkbaar of zelfs slechter doen bij lhbti+’ers dan onder hetero- en cisgenderkiezers. De regenbooggemeenschap stemt relatief veel op partijen als D66, GroenLinks, Volt, Bij1 en PvdD.[15]
De staat van morgen
De schijnbare tegenstellingen zijn dus best goed te begrijpen. Maar waar gaan we heen? Worden kleine schreeuwende groepen groter gemaakt dan ze zijn? Laat men kleine conservatieve minderheden die nodig zijn voor coalities op andere issues de boel dicteren? Krijgen sensatie en conflict of de mens en het verhaal een podium? De publieke opinie, ‘het volk’, steunt meer inclusiviteit; nu is het aan de beleidsmakers, de politici, de media.
Niels Spierings is universitair hoofddocent sociologie (Radboud Universiteit) en doet onder andere onderzoek naar de publieke opinie van en over de politiek rond en het welzijn van lhbti+ mensen. Deze blog is een bewerking van een uitgesproken beschouwing tijdens het Rainbow Collective Festival[16] ten overstaan van een publiek voornamelijk bestaande uit beleidsmakers, politici, belangenorganisaties en media op 26 mei 2023
Noten:
[1] https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2022/05/17/opvattingen-over-seksuele-en-genderdiversiteit-in-nederland-en-europa-2022
[2] https://www.gelderlander.nl/nijmegen/is-nederland-wel-inclusief-genoeg-groot-roze-festival-is-drie-dagen-in-nijmegen~a49e6113/
[3] https://www.movisie.nl/artikel/regenboogsteden-overzicht
[4] https://www.ilga-europe.org/report/rainbow-europe-2023/; https://www.ilga-europe.org/report/rainbow-europe-2009/
[5] https://vizieroost.nl/wp-content/uploads/2021/10/Onderzoeksrapport-Welzijn-LHBTIQA-Vizier-en-RU.pdf Hoofdstuk 2
[6] https://www.movisie.nl/artikel/ondersteun-lhbt-jongeren-suicidale-gedachten
[7] https://vizieroost.nl/wp-content/uploads/2021/10/Onderzoeksrapport-Welzijn-LHBTIQA-Vizier-en-RU.pdf Hoofdstuk 2
[8] https://stukroodvlees.nl/come-out-and-vote/
[9] Bij gebrek aan een Nederlands woord wat kinderen van dezelfde ouders kan zouden zonder gedwongen te worden tot een binair geslachtssysteem, zoals met ‘broers en zussen’.
[10] https://vizieroost.nl/wp-content/uploads/2021/10/Onderzoeksrapport-Welzijn-LHBTIQA-Vizier-en-RU.pdf Hoofdstuk 3
[11] https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2022/05/17/opvattingen-over-seksuele-en-genderdiversiteit-in-nederland-en-europa-2022; https://www.statista.com/statistics/1270204/opinions-adoption-same-sex-couples-worldwide-country/; https://stukroodvlees.nl/come-out-and-vote/
[12] Zie bijvoorbeeld https://www.gld.nl/nieuws/7921983/regenboog-splijt-de-samenleving-zijn-we-nou-goed-bezig-of-niet https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/05/de-antigenderbeweging-is-steeds-luider-in-nederland-a4166360
[13] https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/05/de-antigenderbeweging-is-steeds-luider-in-nederland-a4166360
[14] De polls zelf zijn niet meer beschikbaar. Maar zie: https://www.bnnvara.nl/joop/artikelen/is-baudet-een-homo-hater; https://tpook.nl/2019/05/11/derde-van-nederlandse-lhbt-homos-gaat-forum-voor-democratie-stemmen-staat-op-internet-dus-is-waar/#; https://www.hpdetijd.nl/2010-11-09/gayvote-pvv-de-grootste/; https://www.pvv.nl/index.php/in-de-media/interviews/3671-pvv-grootste-partij-in-peiling-gay-krant-.html
[15] https://stukroodvlees.nl/come-out-and-vote/; nog niet gepubliceerde data uit het LHBTIQA+ Welzijnsonderzoek Gelderland en Overijssel 2023.