Menselijke migratie heeft een enorme mondiale potentie om het geluk van migranten te vergroten, via onder andere toenames in inkomen, veiligheid en vrijheid. Migratie kan ook de bevolking in het gastland gelukkiger maken, via de economische bijdragen van migranten bijvoorbeeld. Ondanks dit potentieel staat menselijke migratie onder grote druk door negatieve percepties en ervaringen met migratie in de bestemmingslanden en door negatieve ervaringen voor de migranten zelf, zoals uitbuiting, discriminatie en chronische sociaaleconomische achterstanden.
De meerderheid is gelukkiger geworden van migreren, maar niet iedereen
Uit mijn promotieonderzoek blijkt echter dat ondanks het feit dat migratie onder druk staat, het bijdraagt aan een gelukkigere wereld. De meerderheid van internationale migranten wereldwijd zijn gelukkiger geworden door te migreren. Tegelijkertijd worden inwoners van het ontvangende land gemiddeld genomen niet ongelukkiger door de komst van migranten.
Er komen echter wel sterke verschillen tussen geluksuitkomsten voor. Een significante groep migranten wordt niet gelukkiger door migratie, bijvoorbeeld migranten naar minder ontwikkelde landen. Verder is de bijdrage van sommige migrantengroepen waarschijnlijk negatief, bijvoorbeeld die van asielzoekers door de hoge kosten voor opvang, sociale voorzieningen en hun relatief slechte gezondheid, ook mentaal.
Bovendien zal het geluk van sommige inwoners van het gastland wel negatief beïnvloed worden door de instroom van migranten, namelijk door concurrentie op de arbeidsmarkt bij weinig kennisintensieve banen waar beheersing van de Nederlandse taal geen prioriteit is, zoals bij fabriekswerk en bij vrachtwagenchauffeurs.
De potentie van migratie wordt onvoldoende benut
Tegelijkertijd zijn we ver verwijderd van het ten volle profiteren van de grote potentie van migratie. Migranten behalen hun gelukswinst grotendeels kort na migratie aangezien ze nauwelijks gelukkiger worden naarmate ze langer in het gastland verblijven. Dit houdt tevens in dat immigranten in ontwikkelde landen minder gelukkig blijven dan inwoners zonder migratieachtergrond.
Migratie levert veel migranten geen optimaal resultaat op – zelfs niet bij migranten die gelukkiger zijn geworden door migratie. Dat komt doordat migranten en beleidsmakers vaak verkeerd inschatten wat mensen gelukkig maakt. Ze overschatten de voordelen van betere levensomstandigheden, vooral een hoger inkomen, en onderschatten de nadelen van het achterlaten van familie en vrienden.
Aan extra inkomen raakt men snel gewend – de geluksboost van bijvoorbeeld een salarisverhoging is maar van korte duur –, maar niet aan het missen van vrienden en familie. Daarnaast is er sprake van een verschil tussen de verwachte en ervaren uitkomsten van migratie ten gevolge van de beperkte kennis van potentiële migranten over hun bestemmingsland.
Anti-immigrant sentiment en huidig integratiebeleid belemmeren geluk
Economisch gewin is een belangrijke drijfveer voor migratie, toch is het niet altijd het beste om naar het welvarendste land te migreren. Het geluk van migranten is namelijk ook sterk afhankelijk van de sociale macro-omgeving en dan vooral van de houding van de autochtone bevolking ten aanzien van immigranten. De sterke anti-immigrant-sentimenten in vele landen lijken een belangrijk obstakel te zijn voor het geluk van migranten.
Ook het huidige integratiebeleid draagt niet bij aan het geluk van migranten. Dit is wellicht niet verrassend aangezien zelfs politieke leiders die een ruimhartig migratiebeleid voeren, zoals Angela Merkel, hebben aangegeven dat het bouwen van een multiculturele samenleving is mislukt. Het huidige integratiebeleid is vooral gericht op economische integratie, terwijl juist sociale en culturele aspecten van migratie meer bijdragen aan geluk, zoals goed vertrouwen tussen migranten en niet-migranten.
Migranten wennen aan betere omstandigheden in gastland
Immigranten worden ook niet gelukkiger naarmate ze langer in het bestemmingsland verblijven. Dat heeft vooral te maken met hun afnemende tevredenheid met hun objectieve omstandigheden in het gastland, zoals de kwaliteit van de economie en de overheid. Deze verslechterende perceptie komt voort uit een verschuivend referentiekader.
Migranten wennen geleidelijk aan de betere omstandigheden in het bestemmingsland: ze vergelijken die minder vaak met de inferieure omstandigheden in hun herkomstland en vergelijken bijvoorbeeld hun inkomen juist vaker met dat van de autochtone bevolking, die dikwijls nog beter af is. Immigranten uit minder ontwikkelde landen gaan dus geleidelijk hun omstandigheden in het gastland door een kritischere bril bekijken.
Meer investeren in culturele en sociale integratie
Een beter bewustzijn van de zwakke relatie tussen inkomen en geluk, van de relatief snelle gewenning aan objectief betere omstandigheden, en van de grote invloed van sociale aspecten op geluk, zou migranten zeker ten goede komen. Beleidsmakers kunnen bijdragen aan hun geluk en aan het geluk van andere inwoners, bijvoorbeeld door meer te investeren in de culturele en sociale integratie van migranten.
Daar worden migranten gelukkiger van en gelukkigere migranten hebben een grotere toegevoegde waarde voor het bestemmingsland. Ze zijn bijvoorbeeld productiever, integreren beter en vertonen meer prosociaal gedrag.
Angst om excessieve aantallen aan te trekken
Op dit moment zijn de investeringen in het welzijn van migranten echter laag. Dit heeft geleid tot een lage toegevoegde waarde van migranten voor het gastland, met als gevolg grote spanningen tussen migranten en niet-migranten.
De belangrijkste reden voor deze lage investeringen is de angst om een excessief aantal immigranten aan te trekken. Maar zoals eerder gezegd lijkt een toename van het aantal migranten geen negatieve invloed te hebben op de algemene bevolking in het ontvangende land, ten minste als de additionele instroom niet excessief is.
Migratie als instrument voor meer geluk op de wereld
Maar zelfs als die toestroom wel excessief zou zijn, dan zou het voor zowel de migranten als het gastland nog steeds beter zijn als beleidsmakers investeren in het succesvoller maken van migratie voor een beperkte groep (migranten die worden toegelaten om humanitaire redenen of omdat ze in potentie veel bijdragen aan het land), in plaats van voortkabbelen op de huidige manier. Zij kunnen dat doen door een combinatie van hogere investeringen in het vergroten van het welzijn van deze groep en strenge toelatingseisen voor nieuwe migranten.
Het zou in ieder geval een gemiste kans zijn als we niet ten volle profiteren van migratie, aangezien het een van de veelbelovendste instrumenten is voor het bereiken van een groter geluk voor een groter aantal mensen in onze globaliserende wereld.
Martijn Hendriks werkt als onderzoeker bij de Erasmus Happiness Economics Research Organisation (EHERO) van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dit artikel is gebaseerd op zijn proefschrift ‘Migrant Happiness - Insights into the broad well-being outcomes of migration and its determinants’, Erasmus Universiteit, 2018.
Foto: Steve Evans (Flickr Creative Commons)