In april 2014 heeft de Senioren Barometer meer dan 500 ouderen gevraagd naar hun mening over het functioneren van de regering. De barometer, ontwikkeld omdat de mening van ouderen in andere onderzoeken te weinig aan bod komt, laat zien dat het veiligheidsbeleid er met een 5.5 nog het minst slecht af komt. Het regeringsbeleid in het algemeen, maar ook het specifieke jongerenbeleid kreeg een 5. Voor onderwijsbeleid gaven de ouderen een 4.5. Nog lager beoordeelden de ouderen het ouderenbeleid (een 4). Het zorgbeleid kreeg zelfs een zeer diepe onvoldoende (een 3.5).
Groter beroep van ouderen op kinderen is onrealistisch
Waarom zijn ouderen boos? Zien zij überhaupt positieve punten in het regeringsbeleid of is het allemaal kommer en kwel? Om hier meer duidelijkheid over te krijgen, hebben we de antwoorden geanalyseerd van de oudste groep ouderen in de Senioren Barometer, de groep 75-plussers. Zij konden aangeven wat zij positief en negatief vonden aan het regeringsbeleid.
Vrijwel alle bevraagde ouderen zijn laaiend over de sluiting van verpleeg- en verzorgingstehuizen. Dat sluiting kan betekenen dat ouderen gedwongen worden weer zelfstandig te wonen, vinden de respondenten vrijwel zonder uitzondering onacceptabel.
De ouderen spreken over ‘ontvolking van tehuizen’; over ‘het verplaatsen van mensen waardoor ze niet in hun vertrouwde omgeving (dorp, vrienden, kinderen) kunnen blijven wonen en over ‘besluiten van achter een bureau waar men geen weet heeft van al het verdriet dat wordt aanricht’. Volgens sommigen is het zelfs ‘misdadig’ dat verpleeghuizen gesloten worden en dat ‘je nu al bijna dood moet zijn om er in te komen’.
Onder de ouderen bestaat ook veel onvrede over de participatiesamenleving. Het idee dat ouderen straks een groter beroep moeten doen op hun kinderen of eigen netwerk valt niet goed want is ‘ondoordacht’ en ‘niet gebaseerd op de werkelijkheid’. Meerdere respondenten hebben ‘de tijd nog meegemaakt dat pa en ma bij een van de kinderen inwoonden, verre van ideaal.’
Boosheid maar ook begrip voor regeringsbeleid
Vele ouderen voelen zich ‘gepakt’ of ‘niet goed behandeld’ door de overheid. Een bloemlezing uit de reacties: ‘de bezuiniging op de ouderenzorg is misschien nodig, maar het gebeurt te snel en onzorgvuldig. In een democratie mag men niet op deze manier met mensen omgaan’; ‘de kreet dat ouderen liever zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen, is alleen maar bedoeld om de bezuinigingen te verbloemen’; ‘ík erger me het meest aan het gebrek aan voor ouderen. Zo langzamerhand wordt het een mens kwalijk genomen oud te worden en te zijn.’
Dat veel ouderen zich ‘gepakt’ voelen door het regeringsbeleid, wil niet zeggen dat er helemaal geen begrip zou bestaan voor de afgekondigde maatregelen. Integendeel, er is wel degelijk instemming met de intentie van het kabinet om ouderen langer thuis te laten wonen. Ook is er waardering voor het beleid dat de zorg dichter bij de burger organiseert, dat de zorg van rijk naar gemeente wordt overgeheveld en het streven om ouderen zolang mogelijk thuis te laten wonen. Wat opvalt, is dat ouderen het prima vinden om zo lang mogelijk zelfstandig thuis te blijven wonen, maar dat vrijwel alle respondenten erop wijzen dat de randvoorwaarden dan wel gegarandeerd moeten zijn.
De Senioren Barometer 2014 wijst uit dat ouderen en dan voornamelijk de 75-plussers uiterst kritisch zijn op het ouderenbeleid van het kabinet Rutte II. Ze ergeren zich aan een beleid, waarop ze nauwelijks invloed kunnen uitoefenen en dat hen met steeds meer kosten opzadelt. In de groep leeft bovendien grote bezorgdheid over de toekomst; zullen ouderen straks nog wel de zorg en ondersteuning krijgen die ze eventueel nodig hebben. Het beroep dat de participatiesamenleving op de eigen kracht van de burger en zijn omgeving veronderstelt, doen de ouderen af als onrealistisch. Ze vrezen voor een terugkeer naar een situatie als in de jaren vijftig en eerder van de vorige eeuw, toen pa en ma gedwongen bij een van de kinderen inwoonden. Door meerdere respondenten eufemistisch als ‘verre van ideaal’ betiteld.
Tot slot zij opgemerkt dat, je zou het bijna over het hoofd zien, ouderen over het algemeen redelijk tevreden zijn met hun leven. Vergeleken met 2012 is die tevredenheid in 2014 ongeveer hetzelfde gebleven. Dat lijkt in tegenstelling met hun boosheid over het regeringsbeleid. Totdat je je realiseert dat ouderen het minst tevreden zijn over hun welzijn en hun financiële situatie, precies die twee zaken waarop de regering met haar beleid, volgens de ouderen, een stevige aanval heeft ingezet.
De Senioren Barometer is een initiatief van de bijzondere leerstoel Sociaal Werk van het instituut Tranzo aan Tilburg University onder leiding van prof. dr. René Schalk. De resultaten van het onderzoek zijn gratis beschikbaar onder vermelding van de bron (René Schalk en www.seniorenbarometer.nl ).
Foto: Bas Bogers