Wooncommunity: sociaal vangnet voor mensen met een licht verstandelijke beperking

Voor jongvolwassen met een licht verstandelijke beperking (LVB) is het leven niet altijd makkelijk, zeker niet als ze in een stad wonen. Wooncommunity’s zouden weleens een goed sociaal vangnet voor hen kunnen zijn.

Nina (26) woont met ambulante ondersteuning in Haarlem en heeft een LVB. Het wonen in de grote stad valt haar niet altijd makkelijk. Ze kent weinig buren en vindt het lastig om contact te maken. Er zijn weinig buurtactiviteiten waar zij buren kan ontmoeten en hen zo maar op straat aanspreken, doet ze ook liever niet. Die drempel is voor haar te hoog, vertelt ze.

 Roger (27) woont ook in Haarlem en heeft een LVB. Hij vindt het jammer dat je tegenwoordig bepaalde aankopen – zoals concertkaartjes – alleen nog maar online kunt doen. Hij mist de lokale winkelier op de hoek met wie je ook meteen een praatje maakte: ‘Ik was met tien minuten buiten en ik had vijf kaarten. Ik weet niet hoeveel, maar ik had geld bij me en gelijk een gesprekje en ik had kaarten.’

 Nina en Roger namen deel aan een recent praktijkonderzoek naar de empowerment van jongvolwassenen met een LVB in Haarlem (Smith & Linders, 2020). In dit artikel combineer ik de bevindingen van dit onderzoek met mijn eigen ervaringen als bewoonster van een community in Amsterdam.

Een plek waar mensen hun leven samen vormgeven

De community waar ik woon is een plek waar jonge Nederlanders en statushouders het samenleven gezamenlijk vormgeven. Acht bewoners hebben er een sleutelrol als community builder. Gemiddeld zijn zij zes uur per week actief in de community. Zij zijn het eerste aanspreekpunt voor medebewoners, faciliteren bewonersinitiatieven, proberen in te spelen op vragen die er spelen in de community en hebben een brugfunctie in de contacten met organisaties.

Ook andere bewoners hebben een actieve rol in de community. Zij zetten een bewonerscommissie op, onderhouden het groen in de wijk, hebben een superbuur (een maatjesproject), adopteren een afvalbak en organiseren buurtactiviteiten. De leefomgeving nodigt bovendien uit om elkaar te ontmoeten. Bewoners lopen elkaar gemakkelijk tegen het lijf in de huiskamer, in de wasruimte, bij de moestuinbakken, in de hangmatten op het plein of rondom de pingpongtafel in het gras. Voor jongvolwassenen als Nina zou het hier veel gemakkelijker zijn om in contact te komen met buurtgenoten.

De wijze waarop we samenleven anders inrichten

Het is een open deur dat de samenleving complexer, meer gedigitaliseerd en geïndividualiseerd is. We hebben daar allemaal weleens last, maar voor mensen met een LVB is de impact van deze ontwikkelingen nog groter. Vooral als ze in de grote stad leven waar familieleden vaak niet in de buurt wonen en buren dikwijls onbekenden van elkaar zijn.

Willen we een maatschappelijk vangnet vormen voor mensen in een kwetsbare positie dan moeten we de wijze waarop we met elkaar samenleven anders inrichten. Dat begint bij het versterken van de collectieve kracht van burgers, bijvoorbeeld door te investeren in kleinschalige woongemeenschappen.

Voordelen van wonen in een community

Wooncommunity’s hebben verschillende voordelen, ik noem er hier drie. Een kleinschalige community heeft allereerst een sterke signaalfunctie. Bijvoorbeeld als een bewoner zich verward gedraagt. Dit vraagt wel om goede contacten met professionals en gemeenten – van wijkagenten, wijkbeheerders, woningbouwverenigingen, gebiedsmakelaren tot kwartiermakers. Het moet helder zijn wie je waar en laagdrempelig voor kunt benaderen. Dit betekent dat deze zich ook regelmatig fysiek onder bewoners moeten begeven.

Ten tweede kan een community een extra bron van ondersteuning zijn bij lichte hulpvragen. Wanneer de wifi het niet meer doet of als er een brief van de overheid op de mat ligt. En ook als Roger hulp nodig heeft om concertkaartjes te kopen. In ons onderzoek komt naar voren dat jongvolwassenen met een LVB dan vooral hun begeleider of ouder om hulp vragen. Deze rol kan de community deels op zich nemen. Leven in een community kan daarnaast bijdragen aan een gevoel van verbondenheid en de mogelijkheden vergroten om betekenisvolle relaties op te doen.

Tot slot kan verbondenheid met de omgeving bewoners uitdagen om mee te denken over de inrichting en organisatie van hun eigen woonomgeving. Denk aan zaken als parkeren, speelpleinen, wijkactiviteiten en de publieke leefruimte. Dit versterkt de collectieve kracht van burgers en draagt bij aan hun macht om veranderingen door te voeren op buurtniveau. Jongvolwassenen met een LVB leren hoe het is om mee te denken met zaken die zich in de buurt afspelen. Deze speelruimte op het gebied van medezeggenschap kan bijdragen aan hun empowerment, omdat zij op gelijkwaardige wijze leren meedenken en beslissen over zaken die de buurt aangaan.

Waarom jonge statushouders wel en jongvolwassenen met een LVB niet?

Gemeenten organiseren tegenwoordig veel tijdelijke woonprojecten voor studenten, jongvolwassenen en jonge statushouders. Enkele voorbeelden: Spark Village, Socius, Startblok Riekerhaven, Stek Oost en Place2BU. Voor jongvolwassenen met een LVB is dit nog geen breed gedragen oplossing.

Maar jonge statushouders die net in Nederland zijn en jongvolwassenen met een LVB verschillen niet veel van elkaar. Statushouders beheersen de taal nog niet goed, zijn onbekend met de cultuur en hebben in Nederland vaak een klein netwerk van vrienden of familieleden. Iemand met een LVB kan ook moeite hebben met de taal en begrijpen van het systeem. Ook is het niet vanzelfsprekend dat zij opgroeien in een veerkrachtige omgeving met een uitgebreid netwerk.

Veiligheid en duidelijkheid in deze complexe tijd

Daarbij is het leven er niet gemakkelijker op geworden sinds Covid-19 met maatregelen die in een rap tempo veranderen en de noodzaak om te wennen aan een nieuw normaal. Een overzichtelijke woonomgeving kan in deze complexe tijd voor een gevoel van veiligheid en duidelijkheid zorgen. Jongvolwassenen zoals Nina en Roger kunnen dan met hun vragen in de community terecht en op laagdrempelige manier in contact komen met buurtgenoten.

Het is geen garantie dat hier betekenisvolle relaties uit ontstaan en dat de community kan voorzien in voldoende informele hulpbronnen. Het is wel een kans om de collectieve kracht van burgers te versterken en daarmee een veerkrachtige omgeving te creëren. Dit kan voor iedereen in de samenleving ondersteunend zijn, maar is extra zinvol voor mensen in een kwetsbare positie, zoals statushouders en jongvolwassenen met een LVB.

Paula Smith werkt bij Hogeschool Inholland als docent bij de opleiding Social Work en onderzoeker bij het lectoraat Empowerment en Professionalisering.

 

Foto: Bench Accounting on Unsplash