Worden jullie ook zo moedeloos van de kerstreclames op tv? Ze lijken elk jaar wel erger over the top, nóg meer gezelligheid, nóg meer mensen (in de Kruidvatreclame zelfs ook varkens, een geit en een struisvogel) aan tafel. Wellicht bedoeld als hartverwarmende gezelligheid, veel familie, veel eten, volle tafels, iedereen vrolijk, maar mij zinkt bij voorbaat al de moed in de schoenen.
Hoe krijgen ze het voor elkaar, iedereen tegelijk, vrolijk, al het eten op tafel en niet aangebrand of nog half bevroren? Hoe hebben ze genoeg ruimte voor zoveel mensen zonder dat er dingen omvallen? Hoe zorgen ze ervoor dat mensen elkaar niet in de haren vliegen? En waarom moet dat allemaal zo perfect, zo chic, zo luxe?
Als in oude meisjesboeken
Het zijn haast taferelen uit de vorige eeuw, of zelfs die daarvoor. De tafels gedekt met damast, meerdere borden van hetzelfde servies, meerdere gangen, volle glazen. Ze vertellen er niet bij dat dit maar voor een hele kleine groep was, de happy few zeg maar. En vooral: dat daar een heel team aan personeel bij hoorde.
Er zijn natuurlijk mensen die niets liever doen
Het waren de bedienden, keukenmeiden en butlers die zich in het zweet renden (en geen deel uitmaakten van het feest), niet de familie des huizes. Veel van de gasten namen zelfs hun personeel mee – om mee te laten helpen, zo leerde ik uit oude meisjesboeken. Haast overbodig om te zeggen dat dit personeel zelf thuis niet zo’n overvloedige maaltijd kreeg, of zelfs maar de vrije tijd daarvoor.
Kerst en de werkelijkheid
Maar ondertussen wordt ons in de kerstreclames voorgespiegeld hoe het moet: rijk, overvloedig. Met de suggestie dat dit ook voordelig kan. Yeah right, totdat je de kassabon ziet. En hoe het hoort: gezellig, warm.
Nogal een schril contrast met de werkelijkheid van veel mensen die elk jaar de decembermaand met vrees of in een halve of hele depressie tegemoetzien. De eenzaamheid, of de geldzorgen. Zeker dit jaar, nu zoveel mensen door de energierekening alleen al slapeloze nachten hebben, in een koud huis omdat ze de thermostaat niet hoger dan dertiengraden durven te zetten. Om dan die reclames van rijkdom en overvloed te moeten aanzien.
Natuurlijk ook bijgestaan door een personal shopper en visagiste
Of de mensen – vooral vrouwen? – die zich dagenlang in het zweet werken voor de planning, de boodschappen, de juiste kleding voor iedereen. Oh! De kinderen moeten ook nog in gala naar het kerstfeest op school, teken je vooral in voor de lekkerste of juist de makkelijkste hapjes die ze mee moeten nemen! En dan met kerst de hele dag of nog langer in de keuken staan om de lekkerste en ingewikkeldste gerechten te koken.
Kijk, er zijn natuurlijk mensen die niets liever doen, die dit gewoon echt kunnen en écht leuk vinden. Dat kan en laat die zich vooral uitleven. Maar die anderen, die halverwege al op hun tandvlees lopen, die huilend in de keuken zitten, waarna ze ook nog in perfecte kleren acte de présence moeten geven, alsof het allemaal vanzelf gaat; die anderen zou ik een hart onder de riem willen steken.
Reportages gemaakt in de zomer!
Brigitte Kaandorp had hier al heel wat jaren geleden een fantastische conference over. Dat ging over de kerstreportages in de Libelle, die ze niet met kerst maakten, maar midden in de zomer. Waarin de koekjes door een heel team waren gebakken, de kinderen niet eens van haar waren (en hij ook niet) en door een team van pedagogen zoet en lief en vrolijk en schoon waren gehouden. Geen wonder dat ze nog zo onbevangen naar elkaar konden lachen.
Voor die reportages werd het eten door een compleet team van koks gemaakt en perfect opgediend, zodat zij (de vrouw in de reportage) echt alleen maar perfect gekleed en ‘gemake-upt’ – daarin natuurlijk ook bijgestaan door een personal shopper en visagiste – ten tonele hoefde te verschijnen om vervolgens te doen alsof ze al dat lekkers zelf had gekookt.
Vraag jezelf af wat je wil: perfect eten of jezelf heel houden?
En als er een vlek kwam op zijn perfecte kabeltrui, dan lagen er gewoon nog een hele stapel andere, identieke, perfecte kabeltruien voor hem klaar. Inclusief het team dat hem erin moest hijsen. Geen wonder dat ze over die kerstreportage drie hele dagen deden, ik vermoed over de kerstcommercials op tv nog veel langer. Geen wonder ook dat de dame des huizes het niet zo’n probleem vond om in een tamelijk blote jurk aan tafel te verschijnen, het was tenslotte hartje zomer.
Het verbijstert mij al jaren dat kerstkleding in de folders voor haar standaard dunne jurkjes en voor hem steevast een trui of warm pak behelzen. Sowieso worden er aan hem heel wat minder folderpagina’s besteed. Het valt vast niemand op als hij in het pak van vorig jaar, en het jaar daarvoor, verschijnt. Maar zij moet er perfect uitzien, met een ongemakkelijke jurk van een gladde stof die laat zien dat haar lichaam perfect, jong en rimpelloos is. Op hoge hakken, met dure sieraden en met een kapsel en gezicht die niet zijn aangetast door uren boven walmende pannen te hangen.
Het perfecte plaatje past niet iedereen
Nogmaals, voor degenen die het wel zien zitten om voor een complete groep mensen dagenlang in keuken te staan en heel graag zo’n enorm groep aan tafel hebben: leef je uit, geniet ervan. Ik houd je niet tegen. Maar voor die anderen, die in een halve meltdown of familieruzie belanden, die tevoren al huilend in bed willen kruipen zou ik zeggen: doe het niet.
Stel je eisen bij, vraag jezelf af wat je wil: perfect eten of jezelf heel houden? Vaak kan dat niet allebei. Besef in ieder geval dat je een keus hebt, de keus om te stoppen met proberen aan het plaatje te voldoen. Hang gewoon de ballen van vorig jaar weer in de boom, ook dat kan een mooie traditie zijn. Onze kerstspullen worden elk jaar als oude vrienden begroet.
Trek een blik snert open en kruip in warme truien op de bank om een (fijne) slechte film te kijken, eventueel met oma of de buurvrouw erbij. Volgens mij is dat voor vrijwel iedereen beter. Ik wens jullie allen een totaal imperfecte, maar wel relaxte kerst.
En voor degenen die het allemaal niet kunnen bolwerken of betalen, die alleen zijn, of die in de kou zitten (of alle drie), heel veel liefs en sterkte. Ik zie jullie.
Mieke van Stigt is socioloog en pedagoog.