Het is weer de tijd voor de rijtjes. De verleiding is groot om - zoals gebruikelijk in de media - in te zoomen op alle ellende in de wereld. Er was daar geen gebrek aan dit jaar, van torenhoge energieprijzen, tot de oorlog in Oekraïne en klimaat-gerelateerde ellende. Maar goed, u leest de krant ook. Vandaar dat ik me – net als vorig jaar - richt op de dingen die juist wel goed zijn gegaan. Hier mijn persoonlijke top 5.
1. Dump Trump
Vanuit onze bril is het surrealistisch dat Donald Trump voor een tweede termijn gaat. De man die onlangs - tot groot enthousiasme van zijn gehoor - betoogde dat journalisten die hun bronnen geheim houden in de gevangenis verkracht moesten worden zodat ze hun bronnen prijs zullen geven. I am not freaking kiddin’ you. De beste kans om stable genius kalt te stellen is dat één van de talloze rechtszaken die tegen hem lopen op een veroordeling uitdraait. Gezien het overweldigde bewijs dat er is, moet dat toch te doen zijn. Ondertussen is het ook al een bonus – en mede te danken aan een aantal hopeloze Trumpisten – dat de democraten de midterm overleefden waardoor het land nog enigszins bestuurbaar blijft.
2. Oekraïne middelvingert Poetin
Wie dacht dat Poetin in korte tijd Oekraïne zou annexeren, is bedrogen uitgekomen. Het weinig gemotiveerde Russische leger is aan alle kanten afgedroogd door de strijdbare Oekraïners waardoor de oorlog tot nu toe een ongekend geopolitiek, economisch en militair fiasco is voor Rusland. Daarnaast is de rest van de wereld, op een paar uitzonderingen na, opmerkelijk eensgezind in de veroordeling van de Russische agressie. Exemplarisch is de generositeit waarmee gevluchte Oekraïners zijn opgevangen, zelfs in landen die - op zijn zachtst gezegd - niet bekend staan om hun voorliefde voor buitenlanders. Het is wachten tot er intern in Rusland een opstand ontstaat tegen de megalomane maniak in het Kremlin. Het kan even duren maar dan heb je ook wat.
3. Economie veerkrachtig
Het nieuwe kabinetsbeleid in de Miljoenennota leidt in doorsnee tot ruim 3% meer koopkracht in 2023. De huizenmarkt koelt (eindelijk) af. De armoede neemt in 2023 af. Ondanks torenhoge inflatie, oorlog, een krappe arbeidsmarkt en andere ongein blijft de economie groeien, ook in 2023. Hier spreekt niet de propagandamachine van Rutte IV maar het CPB. Het is opmerkelijk - en ook voor macro-economen moeilijk te duiden - waarom onze economie zo veerkrachtig is onder deze barre omstandigheden. Maar het is wel fijn. Economische groei is niet zaligmakend, maar maakt wel een aantal dingen gemakkelijker te financieren. En je kunt er op wachten: uiteraard luidt de krantenkop (en ook het CPB persbericht, foei de recidivisten) dat de economie afkoelt.
4. Burgerschap floreert
Als ik lezingen of interviews geef over de ouderenzorg dan pleit ik vaak voor burgerinitiatieven in de wijk. Steevast krijg ik dan de opmerking van een journalist of iemand uit de zaal, dat dit een geitenwollensokkenidee is en onrealistisch in de context van toegenomen individualisme. Toegenomen? Het hangt ervan af wat je eronder verstaat. Ja, er gaan meer mensen scheiden, Nederland ontkerkelijkt in rap tempo en er zijn steeds meer eenpersoonshuishoudens. En vakbonden zijn ook al niet bijster populair meer. Op deze manier zou je kunnen zeggen dat de individualisering toeneemt. Maar we hebben met Covid en de opvang van Oekraïners gezien dat de onderlinge solidariteit nog altijd heel groot is. Burgerinitiatieven schieten als paddenstoelen uit de grond. Volgens het SCP wordt het erg gewaardeerd voor mensen onderaan de sociaaleconomische ladder als die kunnen netwerken in de buurt. De sociale en maatschappelijke participatie is niet minder, maar anders. Mensen praten elkaar vaak kritiekloos na over individualisering. Het wordt evenwel totaal niet herkend door hen die er dagelijks mee te maken hebben.
5. Ken je de grap van die Covid-uitbraak in de winter? Die kwam er niet!
'Wetenschappers waarschuwen voor lockdown in de winter'. Aldus Radio 1 in mei van dit jaar. Het kabinet wordt in felle bewoordingen bekritiseerd omdat men de kop in het zand zou steken. Niet alleen is er geen lockdown, maar ook geen uitbraak van importantie. Let wel, ik reken me heus niet rijk. Er zijn nog steeds veel mensen die last hebben van het virus. En de huidige griepgolf is ook niet grappig. Veel te veel mensen, waaronder meerdere in mijn directe omgeving, zijn ernstig beperkt door long Covid. En in China schijnt het weer hommeles te zijn. Maar geen lockdown dus. Vooralsnog.
Omdat ik vorig jaar ook zo’n terugblik deed, is het interessant te bezien hoe de jaren zich tot elkaar verhouden en wat er overblijft van het verhaal. Frappant en tegelijk niet onverwacht is dat vorig jaar veel meer in het teken van Covid stond. De economie draaide niettemin als een lier, de gezondheidsschade was beperkt, de polarisatie vlakte af en de internationale stabiliteit stond redelijk overeind.
Geinig genoeg noemde ik in een stuk een jaar eerder Trump als grootste risico. Dat lijkt nu mee te vallen, al zou ik pas rustig ademhalen als hij achter de tralies zit en de vunzige vijl van Poetin vakkundig is afgepakt.
Ik eindigde vorig jaar mijn jaaroverzicht met deze zinnen: 'Zowel mensen als de economie blijken weerbaarder dan modellen voorspellen. Dat ontkent of bagatelliseert geen enkel individueel leed, maar is een hoopvolle kerstgedachte.' Ik kan zo in de herhaling.
Marcel Canoy is hoogleraar aan de VU op het gebied van gezondheidseconomie en dementie, en adviseur van de ACM.