Op een koude decemberdag in 2017 staat een kleine, tengere vrouw met haar koffertje op het razend drukke kruispunt van Oxford Circus. Ze schuift de donkere haren die de wind in haar gezicht heeft geblazen aan de kant. In haar donkere ogen ligt een zoekende blik. Een man houdt zijn pas in en kijkt haar aan. “Hé, ben je verdwaald?” Ze schudt haar hoofd. “Zoek je een verblijfplaats?” Ze aarzelt even. “Ja.” “Ben je dakloos?” Shirley: “Pas toen realiseerde ik het me. Ik ben dakloos. Al die weken waarin ik sliep in de bus of in een toilet, had ik het niet tot me laten doordringen.”
Ruim een jaar daarvoor belandt Shirley in een zware depressie. Ze verliest het goede contact met haar zus en stopt met haar studie bedrijfskunde. Als ze na acht maanden haar studielening stopzet, belandt ze in financiële moeilijkheden. Ze verblijft even bij kennissen, maar voelt zich daar al snel te veel. Alles wat haar lief is, laat ze achter in een opslagplaats. Acht maanden lang zwerft ze rond. Ze slaapt op de achterbank van bus 24 en rijdt zo nachtenlang door het felverlichte Londen. Soms vindt ze een slaapplek in een aftands metrotoilet.
De man wijst haar de weg naar hulporganisaties. Na maanden van hulp door verschillende organisaties, stuit Shirley op het Marylebone Project, een organisatie die dakloze vrouwen bijstaat. Zij adviseren om met doktersverklaringen naar de gemeente te gaan. Dat werkt. De gemeente biedt haar een schone kamer aan in een hostel. “Ik kon weer ademen. Ik had maanden niet of nauwelijks geslapen. Toen ik mijn kamerdeur achter me dichtdeed, kon ik alleen maar huilen van opluchting. En na een paar dagen kwam de angst wanneer ik hier weer zou worden uitgezet.”
1 op de 200 mensen in Engeland dakloos
Shirley’s verhaal is er een op een enorme stapel van verhalen van lotgenoten. Op dit moment zijn er volgens Shelter, een hulporganisatie voor daklozen in het Verenigd Koninkrijk, zo’n 280.000 daklozen in Engeland. Dat komt neer op 1 op de 200 mensen. Dakloosheid krijgt de kans om te groeien onder omstandigheden als armoede, werkloosheid en een gebrek aan betaalbare woningen. En vooral dat laatste is de laatste jaren een belangrijke factor. Inkomens groeien niet mee met de torenhoge huren en huizenprijzen.
The Homelessness Reduction Act scherpt plichten van lokale autoriteiten aan
Terwijl de Britten het daklozenaantal de afgelopen tien jaar zien verdubbelen, treedt op 3 april 2018 een nieuwe wet in werking: The Homelessness Reduction Act. Onder deze wet worden de plichten van lokale autoriteiten verder aangescherpt. Daar waar voorheen mensen zonder voorrangspositie weinig kans maakten, moeten gemeenten nu iedereen helpen. Als lokale autoriteiten besluiten af te zien van hulp, moeten ze dat schriftelijk kenbaar maken. Bovendien mogen mensen die dreigen dakloos te worden door deze wet eerder aan de bel trekken.
Positie daklozen verslechtert door gebrek aan middelen
In mei 2019 komen de eerste resultaten binnen. De hoop op verbetering door deze wet blijkt ijdel: Hulporganisaties en gemeentes zijn slechter bereikbaar dan voor de wet en de persoonlijke hulp aan daklozen wordt door tijdnood afgeraffeld.
Gemeenten hebben nog altijd niet de middelen om alle daklozen te helpen. Tegelijkertijd stapelt het papierwerk ter onderbouwing van de afwijzingen op en stellen gemeenten door tijdnood besluiten vaker uit, waardoor daklozen niets kunnen aanvechten.
De wet die meer mensen hulp op maat zou moeten bieden, zorgt ervoor dat per saldo minder daklozen goed geholpen worden.
Beloftes of huizen?
En nu wil Boris Johnson een Verenigd Koninkrijk zonder daklozen in 2024. Hij heeft er al geld voor vrijgemaakt. In hun verkiezingsmanifest beloofden de Conservatieven om de Housing First-aanpak breder uit te gaan voeren.
Als ze dat werkelijk gaan doen, is er hoop. De Housing First-aanpak biedt daklozen een huis, zonder dat daar voorwaarden aan verbonden zijn. In Finland hebben ze op deze wijze het aantal daklozen kunnen terugdringen, en ook in Nederland is het idee populair aan het worden. Maar om deze aanpak uit te voeren, is er een ding nodig: huizen.
Of de Britse overheid deze daadwerkelijk zal laten bouwen, valt te bezien. Voorlopig toont de huizenmarkt in Engeland een weinig rooskleurig beeld: De overheid haalt keer op keer haar bouwdoelen niet.
Loïs van Wijnen is derdejaars student journalistiek aan de Hogeschool Utrecht.
Socialevraagstukken.nl organiseert met Eropaf! en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving op 19 mei een actie-bijeenkomst over de aanpak van de dakloosheid in Nederland.
Foto: Tim Dennell (Flickr Creative Commons)