Dat we alleen maar nette mensen zijn, typeert ons zelfbeeld. Ambtenaren waren nooit corrupt, totdat Ien Dales het tegendeel aantoonde. Onze soldaten in Indië pleegden slechts bij uitzondering excessief geweld, totdat een Zwitser en een Belg het systematische karakter van extreem oorlogsgeweld bewezen. En dat mannen op machtige plekken anderen beschadigen met seksueel wangedrag, is duidelijk sinds MeToo, Tim Hofman et cetera. Uitzonderingen bleken regel.
Machtsverschillen
Volgens Anja Meulenbelt, een van de redacteuren van het boek, is er nog steeds geen gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen vanwege machtsverschillen. De vrijheid van vrouwen is toegenomen, maar het geweld bleef. Sociale media deden er een schep bovenop met influencers als Andrew Tate. Veel jongens en mannen ervaren vrouwenemancipatie als gezichtsverlies dat angst oproept. Met geweld als uitkomst. Voordat zaken openbaar worden, heerst er een zwijgcultuur, daarna volgt victim blaming. Ze hadden zich eerder moeten melden (John de Mol). Of hebben aanleiding gegeven...
Nieuw is wel dat er sprake is van een massale blik op de daders – bij het Amsterdams Studenten Corps, tv-programma’s of bij Ajax; ze zijn overal. Mariëtte Hamer heeft als regeringscommissaris de zware taak om de cultuur open te breken. Vooralsnog kijken we alleen het beest vaker in de bek, zo schrijven de drie redacteuren.
De redacteuren laten in de bundel naast genuanceerde ook radicale stemmen horen
In de politiek worden vrouwen zoals Sigrid Kaag en Sylvana Simons ernstig bedreigd. Niet alleen om hun denkbeelden, ook om hun identiteit. Dit raakt de democratie en dus worden er plannen gemaakt. Zoals in de Raad van Europa, waar men vindt dat de cultuur om moet, en mannen erbij moeten worden betrokken.
Blijvende woede
Van de 24 auteurs in de bundel zijn er overigens slechts twee man. Eén verklaart altijd meer zichzelf te zijn geweest bij vrouwen, en de ander verhaalt hoe hij in de voetbalkantine zinnige gesprekken had met zijn teamgenoten. ‘Je bent juist een man als je je uitspreekt’, zo bepleit hij. Een mager advies als je dat vergelijkt met redacteur Tessel ten Zweege, die meer en blijvende woede eist tot er structureel iets verandert.
De redacteuren laten in de bundel naast genuanceerde ook radicale stemmen horen. Waaronder de transgender Tammie Schoots. Die beschrijft de angst van cisgenders omdat transgenders hun natuurlijke orde zouden verstoren. Schoots meent dat acceptatie een klimaat overdekt waarin geweld broeit en vindt de overheersende normen gewelddadig. Zo’n conclusie slaat elke discussie dood. Een paar jaar geleden zag ik de indringende film Girl van Lukas Dhont en nu begrijp ik de strijd van transgenders een beetje. Dat Schoots van mij als cisgender erkenning voor transseksualiteit vraagt, is prima, maar het schiet niet op als zij roept dat ik mijn ‘binaire verzinsels in de ban moet doen’ (p. 170).
De bundel helpt om niet keer op keer verbijsterd te raken en schept inzicht in ongelijkheid. Die heeft veel gedaanten, van mooi tot lelijk, van rijk tot arm en van man tot vrouw en alles daartussenin. Het zou al opschieten als we ons realiseerden dat de mens een dier is.
Jan van Eeden is socioloog en oud-wethouder Sociale Zaken.
Renée Römkens, Anja Meulenbelt, Tessel ten Zweege (red.) (2023). Voorbij de verbijstering. Over gender en geweld, 228 p., Mazirel / Walburg Pers.