In het voormalig detentiecentrum kamp Moria op Lesbos – gebouwd voor 3000 gedetineerden – verblijven ongeveer 22 duizend vluchtelingen, voornamelijk afkomstig uit Syrië en Afghanistan. De toch al abominabele gezondheidssituatie in het kamp dreigt volkomen uit de hand te lopen. In het Engelse dagblad The Guardian zei de Griekse minister van Migratie Notis Mitarachis onlangs nog dat het ‘slechts een kwestie van tijd is voordat het virus de kampen bereikt’.
Wanhoop en ellende troef
Gynaecoloog Sanne van der Kooij werkte dit jaar en vorig jaar enkele weken als vrijwilliger op Lesbos. In kamp Moria, met een bevolking van 26 duizend veruit het grootste vluchtelingenkamp op de Griekse eilanden.
‘Gewoonlijk schuw ik grote woorden, maar het kamp en de olijfbomgaarden erom heen vormen een zee van allerhande, vooral krakkemikkige tentjes, waarin meerdere gezinnen bijeen wonen. Op elke duizend mensen is er één wc-hokje en overal tref je plastic zakjes met uitwerpselen, flessen met urine en rondslingerend vuil aan.’
Samen met huisarts Steven van de Vijver die ook als vrijwilliger op Lesbos actie was, deed Van der Kooij een oproep tot ondersteuning van de noodkreet van artsen over de situatie op Lesbos. De oproep ging dinsdagmiddag 24 maart online. Doel is om de Nederlandse regering en de Europese Commissie tot ingrijpen te bewegen. Drie dagen erna waren er al 20 duizend keer handtekeningen verzameld. Ook in Engeland, Frankrijk, Duitsland en België zijn acties gestart om kamp Moria subiet te sluiten en de vluchtelingen over de 27 lidstaten van de EU te verdelen.’
Nederland zegt halsstarrig nee
Het morele appèl op de Nederlandse regering heeft de afgelopen jaren weinig uitgehaald, erkent Van der Kooij. Het schriftelijk antwoord van de staatssecretaris voor Asielzaken Ankie Broekers-Knol op vragen van Reporter Radio doet vermoeden dat Den Haag ook met de dreigende humanitaire crisis in het vooruitzicht niet van plan is zijn beleid te herzien.
In haar reactie erkent Broekers-Knol dat ‘de situatie op de Griekse eilanden kwetsbaar is.’ Zij deelt de zorgen van de opstellers van de petitie over ‘de mogelijke gevolgen van de verspreiding van het coronavirus in de opvangkampen op de Griekse eilanden.’ Maar, zo vervolgt de staatssecretaris: ‘Het overbrengen van vluchtelingen vanaf de Griekse eilanden naar Nederland is niet aan de orde.’
Het lijkt er dus alleszins op dat de Nederlandse regering blijft volharden in zijn strenge asiel- en migratiebeleid. Is er wellicht meer te verwachten van de EU?
Reactie Europese Commissie teleurstellend
Het Europese comité van Burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken (LIBE) heeft, gesteund door een meerderheid in het Europees Parlement, de Europese Commissie schriftelijk gevraagd om de 42 duizend vluchtelingen op de Griekse eilanden ‘preventief’ te evacueren. Dit om massale sterfte onder de vluchtelingen door het coronavirus te voorkomen.
In de kampen op Lesbos en de andere Griekse eilanden bestaan nauwelijks mogelijkheden om besmette mensen te isoleren en te behandelen. Bovendien zitten de kampen dermate vol dat het zo goed als onmogelijk is voor mensen om op 1,5 meter afstand van elkaar te blijven. De enige echte oplossing is om de vluchtelingen uit de kampen naar rato te verdelen over de lidstaten, aldus de LIBE commissie.
Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks) en tevens migratiedeskundige aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, is teleurgesteld in het antwoord van de Europese Commissie op de brief. ‘De reactie laat zich in een zin samenvatten: “we are exploring what to do.”’
Strik: ‘We hebben de Europese Commissie gevraagd om concreter te zijn. Er is Griekenland € 700 miljoen steun toegezegd, waarvan een deel is bestemd voor de verbetering van opvangkampen. Dat lijkt heel wat, maar dat geld was al eerder aan Griekenland toegezegd. Toen duizenden vluchtelingen vast zaten in een niemandsland tussen de Turkse en Griekse grens.’
Nederland verkeert in dubieus gezelschap
Strik is niet erg hoopvol gestemd. ‘Wat voor afspraken de EU ook maakt over de verdeling van asielzoekers, er is nú een reset nodig om de situatie in Griekenland te normaliseren en het gevaar voor de volksgezondheid af te weren. Vluchtelingen die al in Griekenland zijn, moeten kortom naar rato worden verdeeld over alle lidstaten van de EU. Maar dát kan de Europese Commissie niet afdwingen. Daar gaan de regeringsleiders van de afzonderlijke lidstaten over.’
En die staan niet popelen. Strik: ‘In de corona-crisis varen regeringen vrijwel blind op de adviezen van artsen en virologen. Misschien dat de regeringsleiders ook bij dit onderwerp eindelijk gaan luisteren naar de deskundigen. De oproep zal in ieder geval de publieke opinie beïnvloeden.’
Plicht om te helpen
Voor Van der Kooij is het een morele en politieke plicht van de EU om de vluchtelingen te hervestigen. ‘De Europese Commissie en de nationale regeringen doen een groot beroep op artsen en ander medisch personeel. We geven daar met zijn allen van harte gehoor aan. Op onze beurt vragen wij onze leiders om zich te bekommeren om mensen die geen kant op kunnen.’
‘In Brabant en Italië liggen mensen met luchtwegproblemen soms noodgedwongen in de gangen van een ziekenhuis. Als we dat erg vinden, dan kan het toch niet zo zijn dat we tienduizenden vluchtelingen laten creperen in gammele tentjes?’
Jan van Dam is freelance journalist
Wie de oproep van de artsen Sanne van der Kooij en Steven van de Vijver wil ondertekenen: https://www.sosmoria.eu/. Ook de organisatie Because We Carry zet zich in voor vluchtelingen op Lesbos. Voor meer informatie over de situatie van vluchtelingen op de Griekse eilanden: Stichting Bootvluchteling, Stichting Vluchteling, Artsen zonder Grenzen en Movement on the Ground.
Foto: Fotomovimiento (Flickr Creative Commons)